Van maatschappij naar maatschapWIJ
We hebben in Nederland de neiging ziekte, gezondheid en vitaliteit als iets individueels te zien. Is dat correct? Of beperken we onszelf zo juist en snijden we onszelf hiermee in de vingers? De sociale omgeving van jou als individu heeft een hele grote invloed op de mate waarin jij je mentaal gezond en vitaal voelt en toch wordt dat nauwelijks onderzocht als je chronisch fysieke klachten hebt. Want dat levert economisch te weinig op, is het idee: er zit geen economisch verdienmodel achter en dat is in onze maatschappij nog altijd leidend. Niet eerder waren er zoveel mensen chronisch aan de medicatie. Plakken we de pleister op de juiste wond hiermee, vraagt Harry zich af. Of is het tijd om naar andersoortige interventies te kijken? Van ‘ik’ naar ‘wij’. Of VANUIT ‘ik’ naar ‘wij’?
Harry Starren (1955) – bevlogen luisteraar, spreker, schrijver en voormalig algemeen directeur van De Baak onder meer – bevraagt of de individualisering niet is doorgeslagen: “Zijn we niet te zeer gericht op onszelf als de aanstichter der dingen?” Is het niet van belang dat we een gezamenlijk gevoel gaan creëren om zo de verbroken verbindingen met onszelf en met anderen, de maatschappij, te kunnen herstellen? Want we hebben anderen nodig om ons vitaal en levenskrachtig te voelen. Stel je zelf de vraag: “wat is voor mij een goede context om gezond en gelukkig te zijn?” maar ook “wat heeft die ander in mijn context nodig om zich gezond en gelukkig te voelen?” “De maatschappij. Dat zijn wij” is een gevleugelde uitspraak die deze gedachtegang prachtig in zijn eenvoud verwoord en die centraal stond in deze boeiende 40e masterclass van Mind&Health.
In je eentje
Je identiteit wordt in je kindertijd gevormd dankzij de ander. We herinneren ons nog allemaal hoe je als kind op een gegeven moment interesse kreeg in je eigen ik en het gevoel ontstond dat jij het middelpunt van de wereld bent. Gezien willen worden, is de hieraan onderliggende behoefte die zich al op jonge leeftijd op natuurlijke wijze manifesteert. Echter, we zijn hier wellicht in doorgeslagen met z’n allen. We zijn aan het “ver-ikken”, stelt Harry. We zijn zo geïndividualiseerd dat we menen te kunnen bestaan zonder de ander. Paradoxaal genoeg vrezen we tegelijkertijd het mogelijk lot om alleen te zijn. Alleen-zijn vinden wij een marteling want we zijn roedeldieren; we kunnen niet met maar ook niet zonder elkaar. Dat beseffen en benutten we onvoldoende. Waarom? Er zit geen verdienmodel achter…medicatie heeft wel een verdienmodel.” brengt Harry moeiteloos de verbinding weer in beeld met het thema van deze masterclass, “ bijna 40% van de mensen gebruikt chronisch slaappillen, rustgevende medicatie of pijnstillers, die voor tijdelijke inname bedoeld waren…” We hebben met z’n allen dit probleem geïndividualiseerd en op de persoon terug geworpen. Starren vindt dat laf, oneerlijk en onnodig.
Chronische stress is in Nederland de grootste oorzaak voor ziekteverzuim op het werk. Komen we nog wel weg met deze houding en traditionele interventie of wordt het hoog tijd om dit in de juiste context te plaatsen en het niet als ziekte te benaderen maar als een gezonde reactie op het ‘moderne’ leven dat wij leiden?
De context moet als uitgangspunt genomen worden. Freud benoemde als voorwaarde om je geestelijk gezond te voelen, zinvol werk en liefhebben. We zijn niet gebouwd om hele dagen binnen op een stoel te zitten. Zo verminderen we ons leervermogen juist vertelt Starren. Ons brein lijdt onder het gebrek aan daglicht. We hebben frisse lucht, beweging en koelte nodig. Ons geheugen wordt 50% beter als we bewegen.
Chaos is de doorgang naar een nieuwe realiteit
Starren vult dit aan met een verhaal uit zijn 20-er jaren toen hij aanwezig was bij een boekpresentatie van Harry Mulish in de lokale bibliotheek. Een vrouw uit het publiek wilde Mulish een vraag stellen: ”Wat bedoelt u met…?” maar werd onderbroken door Mulish met de woorden: ”Dit is een vreemd misverstand. U gaat er van uit dat het mijn boek is, maar het is van u. U hebt het gelezen. Nu is het uw boek.” Dat stemde Starren tot nadenken. Welke leraar doceert nu het meeste? Een docent die altijd helder is of juist de docent die dat niet is? Er wordt weinig geleerd in een klas die ordelijk is. Ze zeggen wel eens ‘wie orde schept, creëert chaos’. Als er altijd orde is, hoor je dus nooit iets nieuws. Dus welke docent brengt het denken op gang? Is er niet eerst chaos en complexiteit nodig? Complexiteit geeft meer in- en uitgangen. Vereenvoudigen komt na complexiteit. Pas daarna vind je evident wat daarvoor nog niet evident was. Complexiteit verhoogt de kwaliteit van het simpele namelijk. De wirwar is nodig voor het ontstaan van nieuwe ideeën en variëteit.
En wat is jouw verhaal?
En wat is JOUW context? Wat heeft voor jou betekenis in alles wat er aan informatie en inspiratie voorbij komt, vraagt Starren zijn publiek. Een ieder maakt namelijk zijn eigen verhaal, zijn eigen waarheid. De ervaring IS van jou. Jij maakt de ervaring. Jouw individuele achtergrond bepaalt jouw betekenis en beleving. We maken allemaal verhalen met verhalen van anderen. Vraag je zelf af of dit verhaal jou helpt. Of moet je een ander verhaal creëren? Zou je baat hebben bij een ander verhaal en is dat dan een waarachtig verhaal? Mens-zijn anno nu, hoe doen we dat eigenlijk? Zijn we inderdaad ‘ver-ikt’ en voelen we ons eenzaam? Of kan ‘eenzaam’ ook betekenis hebben van ‘een-zijn in gezamenlijkheid’ en bindt dat ons?
Overleven en eenvoudigweg leven kan alleen als je zoekt naar evenredige verbanden vindt Starren. Er IS nu eenmaal een sterke afhankelijkheid over en weer; de gemeenschap is het vangnet. IETS klopt er niet. Dat is evident. Hoe kan het dat we niet verder zijn in het oplossen van deze thematiek in Nederland? “Het gaat er niet zo zeer om de wereld te interpreteren of veranderen. Je kunt de wereld veranderen door deze anders te gaan interpreteren. Ons vermogen om zaken anders te zien, zorgt voor verandering. Vanuit welk referentiekader ervaar jij en kijk jij naar “de werkelijkheid”? Welke verhalen zijn er? En waarin zit het gemeenschappelijke WIJ? Begint dat met luisteren naar elkaar? Met stil zijn even misschien?” rondt Starren de masterclass af.
Een cirkel van betrokkenheid werd deze avond onder zijn bezielende leiding gecreëerd. De weg naar binnen is de weg naar buiten en daardoor kun je in beweging, vooruit, komen. Gevoel is daarbij essentieel. Want als gevoel vrijheid krijgt, verandert leegte in ruimte en menselijkheid. Het begint bij JOU, als je de volle verantwoording neemt voor dat wat jij buiten jou wil zien in het WIJ.
Met dank aan Harry Starren en Debby van Soest, de schrijfster van deze blog
De blog is geïnitieerd door Mind&Health
Heeft deze blog je getriggerd, lees dan de boeken van Harry Starren: