JE LICHAAM VERTELT HET ECHTE VERHAAL

Goed luisteren en de juiste vragen stellen. Dat zijn volgens huisarts Juriaan Galavazi dé twee belangrijkste kwaliteiten voor een goede diagnose. Want elke klacht is altijd een symptoom van een probleem dat eronder ligt. Tijdens de 35ste Masterclass van Mind&Health leren we hoe we zelf de verantwoordelijkheid kunnen nemen voor ons algehele welbevinden. Een pleidooi voor een betere samenwerking tussen hart en hoofd.

Peter Kuijper start de avond met een enthousiast verhaal over de marathon van Rotterdam, waar hij dat weekend bij betrokken was. Iedere keer weer verbaast hij zich over die enorme topprestatie die daar door velen wordt geleverd. Een dergelijke inspanning is alleen maar mogelijk, wanneer je heel goed in contact bent met je lichaam, aldus Peter. Hij kan erover meepraten, want als gepassioneerd marathonloper is hij dat in de loop der jaren steeds beter gaan leren. ‘Het gaat erom dat we ons lichaam al horen fluisteren, zodat het niet hoeft te gaan schreeuwen’, benadrukt hij. De samenwerking tussen hoofd en lichaam is waar hij met zijn bedrijf Mind&Health – nu ruim vijf jaar – letterlijk zijn leven aan wijdt.

Crisis als kans

Om die reden staat Juriaan Galavazi ook op het Masterclass-programma. Juriaan is de eerste huisarts waarmee Mind&Health nu samenwerkt. Toen Peter destijds een grootscheepse mailing onder omwonende huisartsen had verstuurd, kreeg hij daar geen enkele reactie op. Huisartsen waren toen kennelijk nog niet toe aan de holistische aanpak waarmee Mind&Health gezondheid benadert. Inmiddels staat Juriaan – zoon van een gerespecteerd huisarts uit Naarden – daar wel voor open. En niet voor niets. Een aantal jaren geleden werd hij zelf geconfronteerd met een burn-out waarna hij in een heftige crisis belandde. Hij stond voor de keuze: met reguliere medicatie om de berg heen of zonder medicatie er dwars doorheen. Hij koos voor het laatste. Alles heeft hij vervolgens aangepakt om er weer bovenop te komen. Hij volgde een aantal intense therapieën, zoals haptonomie, hypnotherapie en de helende reis van Brandon Bays.

Juriaan: ‘Ik kwam erachter dat mijn lichaam slimmer dan mijn hoofd bleek te zijn. Waar mijn hoofd geen ‘nee’ kon zeggen, deed mijn lichaam dat. Ook ben ik gaan snappen dat symptoombestrijding een probleem nooit daadwerkelijk oplost. Neem bijvoorbeeld zoiets als een depressie. Dan kun je als arts een antidepressiva voorschrijven zodat iemand zich beter kan voelen, maar de dieperliggende reden van de depressie haal je er niet mee weg. Het is overigens niet zo dat ik per definitie tegen dat soort middelen ben. Soms kan het net die rust geven die iemand tijdelijk kan helpen, maar het is daarnaast wel belangrijk om andere therapieën in te zetten, zodat je de oorzaak van de depressie ook gaat begrijpen. Een depressie is een teken dat er iets in je leven niet goed gaat. Als je er zo naar kunt kijken, is het eerder een positieve reactie dan iets dat direct uit de weg moet worden geruimd. Nu ik op de crisis in mijn leven terugkijk, kan ik alleen maar vaststellen dat het me heel veel heeft gebracht. Alleen zie je dat niet wanneer je er middenin zit.’

De belangrijkste persoon in je leven

Zijn werkwijze als huisarts is sindsdien drastisch veranderd. Want naast de reguliere aanpak – met een eventuele doorverwijzing – kijkt hij nu verder, naar wat de specifieke klacht als het ware te vertellen heeft. Dat betekent dat hij gericht doorvraagt over iemands werk, privé-situatie, vrijetijdsbesteding, voeding en mate van bewegen. Kortom, hoe (bewust) iemand in het leven staat. Alle belangrijke facetten komen aan bod, waardoor iemand ook zelf kan gaan zien dat niets op zichzelf staat en dat alles elkaar beïnvloed.

Juriaan: ‘In de reguliere geneeskunde wordt het hoofd van het lijf gescheiden en gaat men voorbij aan het feit dat deze juist alles met elkaar te maken hebben. Je kunt de mens daarbij niet los zien van zijn omgeving. In onze huidige maatschappij van druk en prestatie is stress een steeds groter wordend probleem. Een beetje stress is een perfect mechanisme voor bepaalde situaties op de korte termijn, maar op de lange termijn ondermijnt het je immuunsysteem en is het slopend. Het is momenteel de grootste oorzaak van vele ziektes.’ Volgens hem zijn de vier voornaamste hiervan:

Je verantwoordelijk voelen voor de gevoelens en emoties van een ander.
De behoefte van een ander belangrijker maken dan die van jezelf.
Jezelf identificeren met je werk, maatschappelijke positie en/of verplichtingen, waardoor je denkt zelf geen keuze te hebben.
De neiging om je angst, frustratie, boosheid, pijn en verdriet te onderdrukken om maar door te kunnen gaan.

‘Al deze oorzaken komen voort uit angst om de verbinding met anderen te verliezen’, legt Juriaan uit. ‘Maar het paradoxale ervan is, dat je het contact met de belangrijkste persoon in je leven ermee verbreekt, namelijk dat met jezelf. Het leven wordt enkel en alleen door jou ervaren. Zonder jou bestaat het domweg niet.’ Goed voor jezelf zorgen zou daarom onze eerste prioriteit moeten zijn. Pas dan kun je ook iets voor een ander betekenen. Om die reden wordt er in vliegtuigen op gehamerd dat ouders hun zuurstofmasker eerst zelf moeten opzetten. Ze kunnen pas iets voor hun kinderen betekenen wanneer ze eerst voor zichzelf hebben gezorgd.

Waarheid of liefde

Maar goed voor jezelf zorgen – je eigen ‘ouder’ zijn – hoe doe je dat? Daar zouden artsen patiënten veel beter bij kunnen begeleiden. Ondanks dat ook artsen onder steeds meer tijdsdruk staan, is dit zeker mogelijk. ‘Want ook in tien minuten tijd kun je heel veel informatie krijgen, wanneer je gerichte vragen stelt.’ Daar ligt dus nog een belangrijke taak voor huisartsen. Maar tot waar ligt de verantwoordelijkheid van de zorgverlener en die van de patiënt? Juriaan: ‘Iedereen doet wat er binnen zijn of haar mogelijkheden ligt, maar uiteindelijk ben je altijd zelf verantwoordelijk voor je eigen gevoel. Het is dus heel zinnig om te gaan zien hoe de stress in je leven is ontstaan.’

Om dit beter te begrijpen is het goed te weten dat we handelen vanuit twee essentiële overlevingsbehoeftes, namelijk de behoefte aan verbinding (vind mij aardig!) en de behoefte aan authenticiteit (het gevoel dat je mag zijn wie je bent en mag doen wat je doet). Deze behoeftes worden al op jonge leeftijd duidelijk en maken dat je twee soorten kinderen kunt onderscheiden, namelijk de ‘waarheidskinderen’ die duidelijk hun eigen wil doordrijven, uit angst om de verbinding met zichzelf te verliezen. Daarnaast heb je de ‘liefdeskinderen’, die zichzelf hebben aangeleerd om hun eigen wil juist niet door te zetten, uit angst om de verbinding met de ander te verliezen.

Poort naar vrijheid en geluk

Ons buikgevoel vertelt ons als eerste wat er aan de hand is. Niet voor niets spreekt men in het Engels van gutfeeling. Bij jonge kinderen werkt dat feilloos. Maar omdat ‘liefdesmensen’ zichzelf hebben aangeleerd om hun eigen gevoel te onderdrukken, kunnen ze hun behoeften en grenzen slecht aangeven. Het mag duidelijk zijn dat deze groep het meest vatbaar is voor stress. En aangezien de meeste zorgverleners ‘liefdesmensen’ zijn, begrijp je in één keer waarom er zoveel opgebrand raken. Zo doen ze niet alleen zichzelf te kort, maar verzwakken ze onbedoeld ook de patiënt. ‘Want,’ zo benadrukt Juriaan. ‘je ontneemt iemand de mogelijkheid tot ontwikkeling en groei.’

Pijn, verdriet en angst vormen namelijk de poort naar vrijheid en geluk. Maar alles wat ons hoofd vertelt, is bedoeld om ons van die pijn, verdriet en angst af te houden. Juriaan vertelt hoe we hier ons voortdurend door laten leiden. ‘Het is precies de reden waardoor het lijden ontstaat. Onze maatschappij is zo gericht op het feit dat alles maakbaar zou moeten zijn, dat sombere en negatieve gevoelens nauwelijks getolereerd worden. Daar ervaren we direct weerstand bij. Het ego wil ervanaf en dat levert stress op.’ Wanneer iemand zich daar ten volle van bewust wordt, kan dat het nodige inzicht en kracht geven.

Reactief versus creatief

Maar wat kunnen we nu zelf doen om de stress te verminderen? Allereerst ons bewust worden van onze manier van reageren. Omdat weerstand ons de meeste stress oplevert, ligt de grootste winst in het verminderen ervan. Daar hebben we grote invloed op, al denken we van niet. Het is namelijk zo dat al onze emoties ontstaan door onze gedachten. Per dag hebben we er zo’n zestig- tot tachtigduizend (!) van. Hiervan blijkt 95 procent hetzelfde als gisteren te zijn en – alsof dat niet al confronterend genoeg is – schijnt 90 procent onwaar te zijn!

Even kort uitgelegd: denken is wat onze hoofden doen, daar kunnen we niks aan veranderen en we hebben daar ook geen controle over. Door onze opvoeding en aannames zijn we echter dermate geconditioneerd dat we de feiten in het leven door een gekleurde bril – onze ‘gedachtebril’ – zijn gaan zien, waardoor we ze zijn gaan geloven en denken dat het de waarheid is. We zeggen bijvoorbeeld dat iets vervelend is, omdat wij die situatie als zodanig ervaren. Terwijl voor iemand anders diezelfde situatie wél positief kan zijn.

Juriaan: ‘We reageren vaak nog als kleine kinderen, uit angst om te verliezen. Daarmee staan we onszelf enorm in de weg. Het wordt ook wel ‘reflexmatige zelfzorg’ genoemd en heeft te maken met de kortetermijnoplossingen. Beter is om te werken aan de zogenaamde ‘constructieve zelfzorg’. Hierbij leer je je brein om anders te reageren. Zo kunnen we leren om te kiezen vanuit verlangen. Verlangen heeft te maken met hoop en niet opgeven. Met andere woorden: door een verlangen in te zetten, verruil je je weerstand – je dwingende wil – voor een meer afwachtende, ontspannende houding. Zo geef je je over aan het natuurlijke proces, waarbij je het resultaat loslaat.’ Op die manier kun je creatieve, nieuwe keuzes maken, waarbij je jezelf afvraagt: hoe zou het zijn om niet altijd maar direct en reactief te reageren en hoe zou ik het anders kunnen doen? Vertragen is hierbij de sleutel. Want alleen dan kun je bewuste keuzes maken.

An inside job

Aan het eind van de avond heeft Peter nog een vraag voor Juriaan: welke drie ontwikkelingen binnen de gezondheidszorg zou hij het liefst willen zien de komende jaren? Na een korte bedenktijd rollen ze er luid en duidelijk uit:

Dat artsen stoppen met het direct willen fiksen van klachten (afgezien van acute problemen of breuken).
Dat iedere arts standaard een eigen individueel bewustzijnsproces aangaat.
Dat zorgverleners uit de slachtofferrol gaan en creatiever gaan worden in het bedenken van oplossingen.

De hele Masterclass was er één over eigen verantwoordelijkheid geven én nemen, zodat we nooit meer iemand of iets anders de schuld kunnen geven van onze ellende.

Het is namelijk nooit de gebeurtenis zelf die ons stress geeft, maar alleen maar onze gedachten erover. De manier waarop we geconditioneerd zijn. De grote kunst zit hem in wat we met die gedachten doen. Laten we ons er willoos door leiden? Of onderzoeken we onze gedachten en nemen we 100 procent verantwoordelijkheid voor ons eigen gevoel? Hierin hebben we altijd een keuze. Eén ding is zeker: met een goed gevoel verloopt het leven moeitelozer.

Het klinkt allemaal heel eenvoudig en dat is het in wezen ook. Want hoe moeilijk kan het zijn om bij jezelf te arriveren? Omdat we de verkeerde kant werden opgestuurd – langs vele, kronkelende wegen – is het niet zo vreemd dat de weg terug naar huis wel even een ‘dingetje’ is. Inzicht, vertragen en volhouden zijn hierbij je beste metgezellen. Zo wordt de weg je steeds duidelijker. Of, zoals ik het Eckhart Tolle laatst hoorde zeggen: ‘In the viewing lies the freeing.’ Trouwens niemand – en dan ook werkelijk niemand – die beweert dat het makkelijk is. Maar middels verlangen, vertrouwen en een open mind, ervaar je geen weerstand. Dan ben je er eigenlijk al.

Met dank aan dr. Juriaan Galavazi, huisarts en coach. Lichaam en geest zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In zijn werk helpt hij mensen om zich op beide vlakken weer echt fit te voelen door coachingsprogramma’s waarin hij mensen laat ervaren dat ze zelf een enorme invloed op hun welbevinden hebben. Als huisarts, en als ervaringsdeskundige, weet hij veel over depressie en burn-out.

De blog is geïnitieerd door Mind&Health en geschreven door Roxane Catz