De kunst van het lummelen

Op 15 april 2019, welgeteld 567 jaar na de geboortedag van Leonardo da Vinci, vond er – geheel in lijn met zijn gedachtegoed- bij Mind&Health een primeur plaats: de allereerste nationale ‘Lummel’-dag. Lummelen stimuleert namelijk de creativiteit. En creativiteit leidt tot productiviteit en scheppingskracht. Da Vinci was hier in zijn tijd al goed van doordrongen. ”De grootste genieen presteren meer als ze minder werken”, stelde deze grootheid. Maar hoe doe je dat… lummelen? Zijn we dat niet heel erg verleerd met z’n allen in deze jachtige tijd?   

Dit gegeven zette Peter Kuijper van Mind&Health aan het denken. En toen hij de oproep van prof. dr. Pauline Meurs in het FD las op 9 januari jl. om meer tijd te verlummelen en zodoende een burn-out te voorkomen, was het idee geboren en het Lummelevent een feit. “Uiteraard moest Pauline dan wel als een van de gastsprekers aanwezig zijn om de 25 eerste ‘lummelaars’ van Nederland aan te moedigen als een soort van keurslager die het congres voor vegetariërs opent”, lacht Peter en hij drukt het in zitzakken zittende publiek op het hart dat je wel je mind nodig hebt om vaker te gaan lummelen. “Vroeger was ik er van overtuigd dat wat ik deed, bepaalde wie ik was. De laatste pakweg 10 jaren besef ik dat er juist enorm veel gebeurt en ontstaat bij niets doen. Tuurlijk is en blijft het lastig om te lummelen. En toch is het nu ondenkbaar dat ik niet ergens op de dag 12 minuten rust pak en lummel, want doe ik dat niet, dan voelt dat oprecht alsof ik die dag mijn tanden niet gepoetst heb”, licht Peter zijn visie op lummelen toe.

Vreemd eigenlijk dat er zo’n negatieve bijsmaak heerst bij het begrip lummelen. Eliud Kipchoge (de wereldkampioen marathonlopen sinds 2018) beweert bijvoorbeeld dat hij nooit tot die grootse prestatie zou zijn gekomen als hij geen tijd nam voor herstel en dus rust nam. En kijk naar het bedrijfsleven… Musk van Tesla zou juist veel baat kunnen hebben gehad bij een fiks aantal meer uren ontspanning resp. nachtrust, adviseerde Bill Gates, nadat Musk door te weinig lummeltijd een compleet eigen realiteit creëerde met verkeerde besluiten en bijzondere keuzes tot gevolg. “Hoe creëer je rust en hoe haal je het maximale uit je lummeltijd (want we blijven wel resultaatgedreven mensen)? Bart Heijting trapt deze allereerste Lummeldag af en neemt de toehoorders mee in de flow van lummelen.

“Lummelen redde mijn leven”

Voor Bart heeft lummelen juist een enorm positieve connotatie. Het redde zelfs zijn leven nadat hij op wintersport zijn nek brak met snowboarden. Zijn wereld ging letterlijk op z’n kop na die val en een intense periode van lang revalideren en 24/7 uur pijn brak aan. Totdat hij 8 jaar geleden zich verdiepte in onderzoeksresultaten op het gebied van meditatie en ademhalingstechnieken van de Amerikaanse neurowetenschapper Joe Dispenza en hij 2-3 maanden later voor het eerst klachtenvrij was. Hoe? Niet door meer te doen, maar juist door minder te doen.

Waarom is dat zo? Wat gebeurt er nu eigenlijk in je lijf als je nadenkt en veel doet non-stop? Heijting legt uit: “Nadenken is niets anders dan elektronische prikkels in je brein. Je gedachten zijn de taal van je brein. Het gevoel dat die gedachten oproept, is de taal van je lichaam. Bij stressvolle of negatieve emoties en gevoelens worden als het ware de ‘vecht of vlucht’- respons hormonen in je lichaam ‘aan’ gezet. Dit zorgt er voor dat je lijf dan niet bezig is met het lichamelijke herstel. Hoe je bent opgevoed en op welke wijze je daardoor (onbewust) over zaken nadenkt, bepalen hoe jij fysiek en mentaal reageert in situaties. Niet overtuigd? Kijk naar de mensen die net na de hongerwinter in Nederland zijn geboren; er is vastgesteld dat zij meer risico lopen op metabole ziektes en alles wat met overgewicht te maken heeft. Emotionele signalen hebben directe invloed op je biologische reactie. Het lastige is dat 95% van al je emoties echter onbewust is”, gaat hij verder. Hoe kun je weten welke mechanismes bij jou telkens aan gaan als deze voornamelijk onbewust zijn? Door te lummelen en zo de kans te creëren om anders dan normaal te reageren, is zijn advies.

Verkeerd gecast

Pauline neemt het stokje over en zegt lachend dat enkel door de door FD redactie gekozen kop over het lummelen zij nu aanwezig is als spreker:” Lummelen is namelijk iets waar ik helemaal niet goed in ben. Integendeel. De column die ik schreef ging over goede voornemens waarmee we massaal ieder jaar starten, zoals de doorgaans bomvolle sportscholen in de maand januari laten zien. We weten ook allemaal dat tegen de tijd dat het maart is, we weer met ons oude, vertrouwde kleine groepje overblijven in diezelfde sportschool.” Goede voornemens hebben vaak betrekking op onze gezondheid. En de laatste tijd hoor je mensen ook steeds meer zeggen dat ze meer rust willen inbouwen. We doen ons best en toch wil het nog niet zo lukken.

Het is de sociologische kloof tussen dat wat we zeggen versus dat wat we in gedrag laten zien (doen). We hebben meer nodig dan enkel goede voornemens, want onze ingesleten routines die ooit functioneel waren, zitten ons nu veelal dwars. Er dient ook sprake te zijn van een diep gevoelde innerlijke overtuiging dat je beter dient op te letten en voor jezelf te zorgen, aldus Meurs. “Meestal letten we heel goed op een ander en minder goed op onszelf”, is haar eigen ervaring, “ want voor onszelf bagataliseren we het: ’Ach… het valt wel mee…’.”

Meurs is geïntrigeerd geraakt door dit soort gezondheidsthema’s. Oude routines blijken disfunctioneel geworden en er is een enorme stijging in het aantal burn-out klachten. De noodzaak om minder gejaagd door het leven te gaan lijkt evident. En toch wordt het overruled door de druk die we onszelf opleggen en die de samenleving ons tegenwoordig oplegt, vindt Meurs.

Wat is dit nu?

Toen in de jaren 80 voor het eerst gerept werd over burn-out, ging dat exclusief over burn-out klachten die door werk waren ontstaan. Inmiddels is het aan alle sferen van het leven gerelateerd en is ook de intensiteit van de klachten verhoogd. Zelfs jongeren bezwijken massaal. Wat is er aan de hand? Niet alleen treft het vooral veel jongeren; ook hebben meer vrouwen dan mannen burn-out verschijnselen, en is het ziekteverzuim als gevolg van burn-out hoger in de collectieve sector dan in de private sector. Ook komt het meer voor bij ZZP-ers, zo blijkt.

Meer onderzoek is nodig, pleit Meurs. Ook dienen we preciezer te worden in onze terminologie. Feit is, dat het ‘verengt’ wordt naar een ziekte, vindt Pauline:” Je wordt daardoor patiënt. Dat mag dan wellicht belangrijk zijn om een uitkering te kunnen krijgen, echter met ‘deze sticker van een ziekte’ stopt ook het proces van zelfanalyse. Hetzelfde gebeurt met kinderen die te druk (zouden) zijn. Door deze aanpak (toedienen van medicatie als oplossing) worden de echte, dieperliggende oorzaken niet uitgediept noch opgelost…”

Schuld vs Boete

Bovendien wordt het ook nog eens geïndividualiseerd vindt Meurs: ”JIJ hebt iets niet goed gedaan. Dus JIJ moet iets gaan oplossen. Diegene die ‘schuld’ heeft, moet boeten, is het credo. Kijk maar eens naar de enorme hoeveelheden aan programma’s over obesitas. De druk wordt bij jou neergelegd: jij moet iets doen. En doe je het goed, dan gaan we je belonen en gaan we voor jou iets leuks doen!”

Pauline is van mening dat het meer te maken heeft met een disbalans tussen de diverse levenssferen. En dat de oplossing voor de burn-out ‘epidemie’ dus ook op de snijvlakken van al die leefsferen ligt in plaats van medicalisering en individualisering. Natuurlijk is het goed om bij je zelf te beginnen, echter ook je omgeving heeft het een en ander te doen. Er is nu eenmaal sprake van een verstrengeling. Er zijn meer mensen voor nodig om het aan te pakken dan alleen jijzelf die keihard werkt aan een betere balans.

Wil je toch iets zelf doen? Begin dan klein is het advies. En zonder goede voornemens. “Ga een paar minuten langer koffie drinken. Of wat langer over het weekeinde kletsen met vrienden. Als dat óók lummeltijd is, dan doe ik dat toch al veel!” beseft Pauline: “Simpelweg een kwestie van reframing of herdefiniëren!”

Druk, druk, druk, druk?

Het conflict tussen de verschillende leefsferen waarin we acteren, is de laatste decennia alleen maar heftiger geworden, vult Bart Heijting aan. We hebben meer vrienden dan ooit; we willen die perfecte partner (zijn); de ideale baan… het moet allemaal en we hebben het druk, zeggen we standaard. “Als je het écht druk hebt, zeg je dat niet vier keer”, citeert hij Theo Maassen met een knipoog. Het lijkt erop dat de mens als een computer wordt gezien. Druk? Zet ‘m dan wat langer aan en ga door, is wat we stimuleren. “Maar we dienen juist te pulseren”, zegt Bart, “Na 45 minuten van opperste concentratie weer energetisch opladen. We staan veel te lang in de ‘aan’-stand en stevenen zo af op…”

Lummelen is ook een activiteit

Het is niet alleen iets individueels; het is ook iets in en van onze maatschappij, vindt ook Bart. Ja, we kunnen naar onszelf kijken en daar begint het ook. Echter is er daarnaast meer nodig. Iets collectiefs.

Wat we wél kunnen veranderen is hoe wijzelf met bepaalde dingen omgaan en dat laat Bart zijn toehoorders ervaren door hen mee te nemen in een lummel-meditatie. Want lummelen is een activiteit. Het is niet ‘niets doen’. Want je dient iets te doen om niet(s) te doen. Lummelen is een werkwoord. Een begrip en activiteit dat tijd, aandacht en acceptatie (of overgave?) vraagt van iedereen aanwezig.

In of uit de flow?

Het is een uitdaging voor ons om niets te doen. Ons brein blijft immers wel ratelen op de achtergrond (helaas). “ Stel er komt hier plots een tijger binnen stormen”, licht Bart toe. “Je brein checkt dan eerst je lijf: in welke fysieke staat is het en wil het vechten of vluchten? Ten tweede scant het de omgeving: waar kan je naar toe uitwijken of ontsnappen? En ten derde calculeert het brein hoeveel tijd je hebt. Dit alles doet je brein puur om te overleven. Diezelfde acties, onbewuste gedachten en bijbehorende emoties zijn er als je voor het eerst op een hotelkamer slaapt. Want doorgaans slaap je die eerste nacht niet zo best of in ieder geval lichter”

Ook bij mediteren blijft je brein in het begin nog wel actief. Mediteren is fantastisch voor je creativiteit. De beste ideeën ontstaan vaak onder de douche, tijdens outdoors bewegen, op de wc of tijdens ontspanning zoals meditatie. Wat doen wij? Wij gaan in een vergaderruimte met z’n allen brainstormen… Stress is daarentegen funest voor je creativiteit. Bij het ervaren van stress stopt je prefrontale cortex met functioneren en neemt je stresssysteem het roer over. Er ontstaat een tunnelvisie en weg is je flow.

Op zoek naar coherentie

95 procent van wat we denken en doen, is onbewust. Maar als we zo gewend zijn om op een bepaalde manier te denken, hoe doorbreken we dat ontstane patroon dan? Veranderingen vinden we niet leuk. Ons lijf is gewend geraakt aan onze cocktail aan gedachten en gevoelens. Het is gewend om in een bepaalde manier van “balans” te verkeren (of die nu gezond is of niet). Het is een soort verslaving op emotioneel en mentaal vlak van ons lijf, licht Bart toe. Ambieer je een andersoortige hormonale huishouding dan dien je eerst een cold-turkey te doorstaan.

Wat doen wij als we dan eindelijk een momentje van rust hebben? We checken Facebook. Bepaalde emoties willen we onbewust niet aan gaan en zo blijft ons brein in een beta-staat van zijn. Terwijl we eigenlijk op zoek zijn naar coherentie. Balans. Hoe bereiken we coherentie dan? Heijting verklapt zijn publiek het trucje van HearthMath. Ons hart bestaat namelijk uit hetzelfde weefsel als ons brein. En naast dat het ons bloed rond pompt, geeft het ook het hormoon oxytocine af dat ons brein in een alfa-staat brengt. In de alfa staat komt de creativiteit los. Dan zit je in de flow en dat willen we allemaal, toch?  Door heel rustig te gaan ademhalen zoals bij meditatie gebeurt, kun je oxytocine aanmaken. Je hartslag versnelt dan bij inademing en vertraagt bij uitademing. Als je je daarnaast concentreert op je hart en op iets fijns om aan te denken, dan ontstaat er een sinusbeweging en kom je in de gewenste, creatieve alfa-staat. Deze alfa-staat wordt door de bewusten onder ons ‘in het moment zijn’ genoemd; door sporters ’in the zone zijn’ en op het werk ‘in the flow zijn’.

Mindhacken versnelt

Natuurlijk willen we wel iets blijvends veranderen in dat onderbewustzijn van ons. Dat lukt doorgaans door iets nieuws te leren, dit het liefst een aantal keren te herhalen, en nog liever met een toegevoegde emotionele intensiteit erbij, aldus Heijting. “Het gave is dat je het leerproces kan mindhacken!”, gaat hij enthousiast verder. Als het je lukt om een bepaalde staat van zijn te visualiseren, en dat herhaaldelijk en met flink wat emotie te doen, dan kun je nieuwe gedragspatronen versneld ontwikkelen. Je denkkracht is dus van cruciaal belang in dit proces. Nieuwe wegen ontstaan en worden ingeslagen als je je denkkracht op deze wijze inzet tijdens het mediteren en visualiseren. Dit is wie jij werkelijk BENT. Onder al die lagen van stress, angst, onzekerheid: dit ben JIJ, sluit Bart het Lummelevent af. Deze ochtend hebben we mogen ervaren dat lummelen werkelijk lucratief EN gezond is. Voor jouw welzijn, je slaap, je ontspanning, alsook voor je omgeving, je relaties, en je manier van communiceren. De kunst is om het in te bouwen in je dagelijks leven. “5 Minutes a day, keeps the stress away!” en zo vertrekken we, na de afsluitende lunch met een 5-minuten zandloper huiswaarts. Je tijd verlummelen loont en dat voelen wij ook daadwerkelijk na deze ochtend…!