MIND YOUR MIND

Bij gezondheid denken we meestal als eerste aan voeding en beweging en niet zo snel aan onze mentale gesteldheid. Naar een psycholoog gaan we pas wanneer we denken dat we er zelf niet meer uit kunnen komen. ‘Maar,’ zo legt trainer en consultant Wouter de Jong (37) ons uit, ‘we vergeten vaak dat alles altijd vanuit onze mind gebeurt.’ Tijdens deze 39ste Masterclass van Mind&Health leren we waarom een krachtige mindset van onschatbare waarde is.

 ‘Mindgym’ heet het boek dat Wouter schreef en dat – zoals op de cover staat – inmiddels een bestseller is. Het is een methode om op alle momenten van je leven – de saaie, de moeilijke en de gelukkige – in een gezonde mentale conditie te blijven en wie wil dat nu niet?

Voordat we beginnen, blader ik er even doorheen. Als eerste valt mijn oog op de tekst:

‘Als het je niet bevalt
Verander het.

 Als je het niet kan veranderen,
Accepteer het.

En train je geest om het verschil tussen beide te zien.’

Deze woorden zijn een duidelijke, enigszins bewerkte vertaling van het wereldberoemde gebed om kalmte – the Serenity Prayer, dat onder meer veel gebruikt wordt binnen de verslavingszorg. Het is kort en krachtig en geeft precies aan waar het in het leven om draait. Want al onze problemen ontstaan alleen maar vanuit de weerstand die wij zelf in ons hoofd ervaren. Je hebt dus letterlijk deze twee keuzes wanneer het lastig wordt: accepteren wat je niet kunt veranderen of de moed tonen om hetgeen je wél kunt veranderen aan te pakken. Want het leven gaat zoals het gaat, maar met een gezonde en gelukkige geest kunnen we alles handelen. En het goede nieuws is dat we die gewoon kunnen trainen.

Filter van het bewustzijn

In plaats van zich als eerste aan ons voor te stellen, vraagt Wouter ons wie wij denken dat hij is en wat hij doet. Is hij getrouwd of woont hij samen? Heeft hij niet of wel gestudeerd en zo ja, wat? Op welke politieke partij stemt hij? Wij mogen het zeggen. ‘Roep vooral wat er als eerste in je opkomt,’ moedigt hij ons aan. ‘Geneer je niet! Ik leg straks wel uit waarom.’ Er wordt van alles beweerd en het meeste klopt zowaar.

Het was niet alleen een nogal ongebruikelijke aftrap van de avond, maar gaf tegelijk een directe confrontatie met ons – veelal geconditioneerde – denken. Wouter: ‘Ook al willen we het niet, we oordelen de hele dag door. Daar is op zich niets mis mee, tenzij je gelooft dat het de waarheid is. Daarnaast is er ook nog eens zoiets als onze intuïtie – ons onderbewustzijn – dat parten speelt, maar wat we ons nauwelijks meer beseffen.’

De manier waarop we kijken heeft te maken met de manier waarop we denken en zaken interpreteren. Alles wat we in ons leven ervaren gaat door dit ‘filter’ van ons bewustzijn. Een schoon filter is daarom noodzakelijk om het leven zo helder mogelijk te kunnen zien en beleven. Een heldere en gelukkige geest zorgt er niet alleen voor dat we goed in ons vel zitten, maar maakt ons ook hulpvaardiger en liefdevoller. Een betere wereld begint dus in ons hoofd.

‘De geest schept zijn eigen plek en kan van een hemel een hel maken en van een hel een hemel.’  (John Milton)

The happy brain 

Wouter: ‘Iedereen wil gelukkig zijn, maar wat betekent dat nu in de realiteit, zonder in allerlei esoterische abstracties te verzanden? Richard Davidson, hoogleraar psychologie, onderzocht wat er nodig was voor the happy brain, zoals hij het noemt.’ Hij toont ons een plaatje met vier zogenaamde ‘breincircuits’, te weten:

1. Aandacht – ons vermogen om langere tijd te kunnen focussen
2. Veerkracht – ons vermogen om snel te herstellen van negatieve ervaringen
3. Positiviteit – ons vermogen om positieve gedachten en emoties te creëren en te koesteren
4. Altruïsme – ons vermogen om onvoorwaardelijk te kunnen geven

Al deze circuits staan los van elkaar. Zo kun je bijvoorbeeld heel goed zijn in focussen, maar ben je minder positief ingesteld. We gaan er deze avond een aantal bespreken. Maar eerst een kleine oefening in aandacht. De opdracht is om onze handen voor ons uit te strekken en er niet alleen met aandacht naar te kijken, maar ook te voelen wat er zich in afspeelt. Ik voel warmte en een lichte tinteling, iets waar je normaal gesproken nooit bij stilstaat. ‘Wie dacht er nu aan zijn schoonmoeder?’ verbreekt Wouter plotseling de stilte. Niemand volgens mij, althans ik niet. Het was een duidelijk moment van opperste aandacht dat iedereen nu ook écht kon ervaren. ‘Dat is nu de kracht van focus’, licht Wouter toe.

De beheersingsspier

 Wouter laat ons een filmpje zien van de beroemde marshmallow-test waarbij een kind een marshmallow krijgt aangeboden en zelf mag kiezen tussen: direct opeten óf even wachten en als beloning daarvoor straks een tweede krijgen. We zien hilarische beelden van kindjes die heel strak voor zich uit blijven kijken en duidelijk gefocust zijn op hun beloning, maar ook van kindjes die direct bezwijken en zich al kwijlend op het snoepgoed werpen.

De diverse kinderen werden tot op latere leeftijd gevolgd en wat bleek? De kinderen die zichzelf konden beheersen, scoorden qua schoolprestaties en sociaal functioneren duidelijk hoger dan de kinderen die niet konden wachten. Dit fascinerende onderzoek liet hiermee onomstotelijk zien dat de vaardigheid om behoeftebevrediging uit te stellen, cruciaal is voor een succesvol en plezierig leven.

Wouter: ‘Impulscontrole is dus belangijker voor je geluk dan je sociale komaf en je IQ tezamen. Gelukkig weten we nu – mede door een overweldigende stroom wetenschappelijk bewijs – dat alle breincircuits plastisch zijn en we zaken als zelfbeheersing, doorzettingsvermogen en andere karaktervaardigheden aan kunnen leren en verbeteren. Hiermee verandert de manier waarop we denken over wie we zijn en wie we kúnnen zijn. Eén ding is zeker: een gelukkig brein levert ons veel voordeel op en is alleen al 21 procent effectiever.’

De kracht van nieuwsgierigheid

Hierna volgt weer een experiment. En dat is niet voor niets. Hij kan namelijk wel van alles vertellen, maar het zijn en blijven maar woorden. Uiteindelijk gaat het om de ervaring. Die gaat gepaard met gevoelens, daar kunnen geen woorden tegenop. Wouter zet drie bakken – gevuld met water en ijs – op tafel en nodigt een aantal vrijwilligers uit om mee te doen. Drie moedigen onder ons krijgen de opdracht om allemaal één hand zo lang mogelijk in het ijswater te houden. Tevens worden ze gevraagd om alle drie aan iets anders te denken, te weten: aan je fijnste seksherinnering (de kracht van fantasie), aan het volhouden van het koude gevoel waarbij diegene mag krijsen en gillen als hij maar volhoudt (de kracht van uithoudingsvermogen) en ten slotte aan hoelang dit experiment mogelijk is (de kracht van nieuwsgierigheid).

De kracht van nieuwsgierigheid komt als grote winnaar uit dit ijs-experiment. De reden is dat een open en nieuwsgierige blik kennelijk ongekende krachten in ons aanboort. Een open en nieuwsgierige mind zegt namelijk ‘ja’ tegen de situatie, gaat met de stroom mee en focust zich op mogelijkheden, in plaats van de situatie te ontkennen of te bevechten.

Wouter: ‘We zeggen de hele dag ‘ja’ of ‘nee’ tegen onszelf, maar waar geven we werkelijk aandacht aan? Het állerbelangrijkste is daarom niet te vergeten wat het allerbelangrijkste is.’ Hij verwijst hier naar het boek ‘The five regrets of the dying’ dat al vaker in eerdere Masterclasses is genoemd. En dat is niet zo vreemd, want de tragiek van het leven is wanneer je achteraf beseft dat je niet gedaan hebt wat voor jou het belangrijkste was. Om dat te voorkomen, is een sterke aandachtsspier onontbeerlijk. Deze zorgt ervoor dat je belangrijke keuzes beter kunt maken. Onze aandacht is als een spotlight en alles waar we aandacht aan geven groeit.

Innerlijke criticus

Hoe motiveer je jezelf op het moment dat het moeilijk wordt? Deze vraag brengt ons bij de kwaliteit van veerkracht. Veerkracht is het vermogen om je aan te passen aan stress en tegenslag en daar misschien zelfs sterker uit te komen. Het gaat niet alleen over letterlijk ‘terugveren’ naar je oorspronkelijke positie maar ook over het vermogen om te groeien.

Onderzoek wijst uit dat veruit de meeste mensen strenger voor zichzelf zijn dan voor een ander. De innerlijke criticus is die dwingende, bekritiserende innerlijke stem, die zich regelmatig laat horen en ons vertelt wat we allemaal niet goed doen. In principe ‘helpt’ deze ons in het motiveren en corrigeren van onszelf, maar in welke mate?

Voor Wouter weer een perfect moment om een oefening met ons te doen. Dit keer gaat het om het wereldkampioenschap ‘gênant bewegen’. Iedereen kijkt wat ongemakkelijk om zich heen. Hij telt tot drie en dan mogen we los op een muziekje. De meesten (waaronder ikzelf) staan wat onopvallende dansbewegingen te maken. Maar achterin gaat een man heftig tekeer. ‘Wilt u even naar voren komen,’ vraagt Wouter hem en geeft hem ten overstaan van iedereen alle lof. De man had zich duidelijk niets aangetrokken van zijn innerlijke criticus of wellicht had hij deze niet eens gehoord. Onze innerlijke criticus werkt eerder averechts dan helpend en het is dus belangrijk om hem te zien voor wat hij is. Wanneer we in staat zijn om hem te negeren zullen we ons veel vrijer en gelukkiger voelen.

Innerlijke coach

Gelukkig hebben we ook nog een innerlijke coach aan boord die het beter met ons voor heeft. De vraag is: hoe krijgen we deze in ons vizier? Het begint met zelfacceptatie. Dit wordt vaak verward met een gevoel van zwakheid (‘zo ben ik nu eenmaal, dus ik kan er ook niets aan doen’), maar dat is eerder destructie. De vraag bij zelfacceptatie is: ben je in staat om jezelf te waarderen, afhankelijk van wat je doet? En – belangijker – hoe krijg je dat in de praktijk nu voor elkaar?

Zelfacceptatie vraagt of iets wel goed voor je is en zelfkritiek vraagt of je wel goed genoeg bent. De innerlijke criticus is de hele dag aanwezig. Bij de een fluisterend, waardoor hij nauwelijks opvalt en bij de ander hard en luid pratend. Het is de stem die ons vertelt dat we het te druk hebben, dat we iets niet kunnen en het niet nodig is om te sporten. De kunst is – zo legt Wouter ons uit – om hem niet te zien als onze grote vijand, maar eerder als de overbezorgde bijrijder.

Een mooi moment voor weer eens een oefening. Wouter: ‘Wat zou je willen verbeteren in je leven wat alsmaar niet lukt? Welke verhalen zijn het die de innerlijk criticus je vertelt? Merk deze op en bedank je innerlijke criticus voor zijn (ongevraagde) advies of commentaar. Vraag jezelf vervolgens af wat je beste vriend(in) je in dit geval zou adviseren. Dat is de stem van je innerlijke coach.’ Vervolgens vraagt Wouter om onszelf hier een brief over te schrijven, alsof jij even die vriend(in) bent. Het is een oefening om een nieuwe stem in jezelf aan te wakkeren en die mij direct opheldering en verlichting oplevert.

De ander

De hele avond zit vol interacties en interessante wetenswaardigheden, net zoals zijn boek. Ter afsluiting geeft Wouter ons nog een mooi en waardevol inzicht over geluk, namelijk de kracht van altruïsme. Hij refereert hierbij aan de Amerikaanse hoogleraar psycholoog Christopher Peterson – één van de grondleggers van de positieve psychologie – die geluk in twee woorden samenvatte: ‘andere mensen’. Deze twee woorden benadrukken hoe belangrijk andere mensen zijn, voor ons geluk en dus voor onze gezondheid. ‘En voor zeven miljard mensen ben jij de ander,’ benadrukt Wouter.

Hij vertelt over de kracht van elkaar aanraken en hoe wij daar nog wat kunnen leren van bijvoorbeeld Zuidelijke volkeren. En ook over de kracht van elkaar complimenten geven (waarbij we ook weer een paar heerlijke upliftende oefening deden). Hoe meer we ons focussen op elkaars kwaliteiten, hoe meer we die ook in onszelf bewuster maken en ernaar gaan leven.

Gevoeld en gevoed

Qua welvaart hebben we het nog nooit zo goed gehad, maar tegelijk heerst er veel onvrede en psychische nood. De zoektocht naar geluk is nog nooit zo overweldigend geweest en dat heeft Wouter uiteindelijk gebracht tot het werk dat hij nu doet: anderen helpen om anders tegen de wereld aan te kijken en daardoor een zinvoller bestaan te leiden. Dat maakt hem op zijn beurt weer gelukkig.

En dat is ook precies de reden waarom Peter Kuijper zijn bedrijf Mind&Health begon, nu zes jaar geleden. Mens sana in corpore sano, was voor hem inmiddels overduidelijk gebleken. ‘Vóór 2004 had ik je een zwever gevonden met dit hele verhaal, maar nu heb ik je gevoeld en voel ik me gevoed,’ bedankt hij Wouter aan het eind van de avond.

 Het was een mooie en betekenisvolle laatste Masterclass van dit jaar. Het zette me opnieuw tot nadenken over wat werkelijk belangrijk is en waarop ik me wil focussen. En het mooie is dat ik daar geen nieuw jaar voor nodig heb, maar er gewoon nu mee kan beginnen.

  

Met dank aan Wouter de Jong  en Roxane Catz, de schrijfster van deze blog

 

De blog is geïnitieerd door Mind&Health 

Heeft deze blog je getriggerd, lees dan het boek van Wouter de Jong: